Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy. 

 

 

Mocą decyzji Papieża Leona XIV, z okazji dziesiątej rocznicy publikacji encykliki jego poprzednika Franciszka Laudato si, Mszał Rzymski w swojej edycji z 2002 roku został uzupełniony o formularz Mszy Pro Custodia Creationis (O ochronę Stworzenia). W Mszałach drukowanych od teraz powinien się on znaleźć w zbiorze Mszy i modlitw w różnych potrzebach.

Pojawiły się, niestety, w kręgach tradycjonalistycznych katolików zarzuty, że oto liturgia zostaje przedmiotowo wykorzystana do promowania współczesnej agendy politycznej. Podobny zarzut, o uleganie modnym, lewicowym trendom, spotkał też wspomnianą encyklikę. 

Tymczasem, na co wskazywał m.in. mój redakcyjny kolega Tomasz Rowiński, Laudato si w swoim podstawowym przekazie to tekst antymodernistyczny. Pomimo pewnych niedoskonałości pozostanie jednym z najważniejszych pozytywów bardzo kontrowersyjnego pontyfikatu papieża z Argentyny. 

Zacytujmy fragment tekstu Rowińskiego:

Ekologia to sekularystyczny termin odnoszący się przecież do teologicznego, ale i żywotnego oraz konkretnego, tematu relacji pomiędzy człowiekiem, a pozostałym stworzeniem Bożym. Miałem wrażenie, że problem ten jest nawet w pewien sposób przemilczany przez współczesne nauczanie Kościoła. Nie wiem czy było to zaniedbanie intencjonalne, ale jeśli myślimy o rozwoju społecznej doktryny Kościoła, w formie w jakiej została ona zapoczątkowana w XIX wieku, to taki wątek musiał się pojawić i dobrze, że się pojawił. Co więcej, papież Franciszek w Laudato si pokazuje, że teologia stworzenia (nie w sensie genezy i pochodzenia gatunków, oczywiście, ale relacji pomiędzy Stwórcą, stworzeniem i jego koroną, człowiekiem) jest dość bogato reprezentowana nie tylko w całej tradycji Kościoła, ale nawet w nauczaniu ostatnich papieży. Widać to w przypisach do tekstu i tym bardziej zintegrowanie tego co istniało w rozproszeniu jest zrozumiałe.

(...) Laudato si jest encykliką sprzeciwu wobec niegodziwej władzy człowieka nad światem, ale i tendencji do wykluczania człowieka z godności bycia częścią tego stworzenia. (...) Sądzę, że jest ona także restytucją, przywróceniem proporcji i właściwych akcentów rozumienia świata, niemożliwego bez teologii. Choć wiele z naszych pojęć to zsekularyzowane terminy teologiczne, to zapoznanie ich źródeł jest powodem nieszczęść, bowiem antropocentryzm to stawianie się na miejscu Boga. I o tym papież wyraźnie pisze.

Zresztą zarzut, że Msza O ochronę Stworzenia jest przedmiotowym wykorzystywaniem liturgii, która powinna uwzględniać fakt, że Pan Jezus umarł dla naszego zbawienia, a nie dla realizacji celów politycznych czy społecznych, nie wytrzymuje porównania z formularzami mszalnymi z dawniejszego Mszału, gdzie w części zatytułowanej Modlitwy w różnych potrzebach znajdują się teksty przeznaczone na czas głodu, trzęsienia ziemi, zarazy wśród zwierząt itp. W zbiorze Mszy wotywnych jest tam natomiast formularz Mszy za podróżujących, będących w drodze i uchodźców.

W dalszej części tekstu przedstawiam tekst formularza zatwierdzonego przez Leona XIV. Może warto tu przypomnieć, że w Mszale do nowszego zwyczaju rzymskiego formularz mszalny zawiera co do zasady pięć tekstów. Dwie antyfony - na wejście i na Komunię - oraz trzy modlitwy kapłańskie, zgodne z tradycyjnym układem. Niżej można zatem znaleźć we właściwym układzie kolejne typiczne teksty łacińskie oraz ich tłumaczenia. Antyfony wzięte są z psalmów. Co do tekstu łacińskiego psałterz neo-Wulgaty jest tu zgodny z psałterzem gallikańskim przez wieki używanym w oficjum Kościoła. W tekście polskim posługuję się tłumaczeniem z Septuaginty autorstwa księdza profesora Antoniego Troniny. Numeracja psalmów, tak jak w łacińskim formularzu, podana jest według Wulgaty. Tłumaczenia polskie tekstów modlitw są mojego autorstwa.

Na stronie Dykasterii ds. Promocji Integralnego Rozwoju Człowieka łacińskie teksty modlitw zaopatrzone są w odsyłacze do tekstów biblijnych, patrystycznych i magisterialnych, które stanowiły podstawę do ich przygotowania. Teksty biblijne, poza psalmami, cytuję za Biblią Tysiąclecia, Augustyna za dostępnym w sieci tłumaczeniem ks. P.M. Szewczyka, encykliki za tekstami ze strony internetowej Watykanu.

Nie będę komentował ani samych tekstów formularza, ani ich doboru poza jedną uwagą. Wszystkie trzy modlitwy kapłańskie są skierowane do Ojca. Jeśli pamięć mnie nie myli to z takim doborem inwokacji jeszcze się w żadnym z formularzy nie spotkałem. W pierwszej chwili mnie to zaskoczyło. Niepotrzebnie, bo przecież sam Pan kazał nam modlić się Ojcze nasz. 

 

Antyfona na wejście

Cæli enárrant glóriam Dei, et ópera mánuum eius annúntiat firmaméntum. (Ps 18, 2)

Niebiosa głoszą chwałę Boga, dzieło rąk Jego obwieszcza firmament.

 

Kolekta

Pater, qui in Christo, primogénito omnis creatúræ, univérsa ad exsisténtiam vocásti, præsta, quǽsumus, ut, dóciles Spíritus tui spiráculo vitæ, ópera mánuum tuárum in caritáte custodiámus. 

Ojcze, który w Chrystusie, pierworodnym wobec każdego stworzenia, wszystko powołałeś do istnienia, spraw prosimy, abyśmy pouczani przez tchnienie życia Twojego Ducha, z miłością chronili dzieła Twoich rąk.

 

Kol 1, 15-16: On jest obrazem Boga niewidzialnego - Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone:i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne.

Dominum et vivificantem 34: „Duch Pański”, który — wedle biblijnego opisu stworzenia — „unosi się nad wodami” (por. Rdz 1, 2), wskazuje na tego „Ducha, który przenika głębokości Boże,”: Przenika głębokości Ojca i Słowa-Syna w tajemnicy stworzenia. Jest nie tylko bezpośrednim świadkiem Ich wzajemnej miłości, z której bierze początek stworzenie, ale sam jest tą Miłością. Sam jest jako Miłość — przedwiecznym, nie stworzonym Darem. W Nim zawiera się źródło i początek wszelkiego obdarowania stworzeń. Świadectwo początku, jakie znajdujemy w, całym Objawieniu, a naprzód w Księdze Rodzaju, jest tu jednoznaczne. Stworzyć — to znaczy powołać z nicości do istnienia; a zatem stworzyć to tyle, co obdarować istnieniem.

 

Rdz 2,7: Wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą.

Ps 8,7: Postawiłeś go nad dziełami rąk Twoich.

 

Modlitwa nad darami ofiarnymi

Súscipe, Pater, hos fructus terræ nostrarúmque mánuum: pérfice in eis opus creatiónis tuæ ut, a Spíritu Sancto transformáti, cibus et potus vitæ ætérnæ pro nobis fiant. 

Przyjmij Ojcze te owoce ziemi i naszych rąk; dopełnij w nich dzieła Twojego stworzenia, aby, przekształcone przez Ducha Świętego, stały się dla nas pokarmem i napojem życia wiecznego.

 

J 6, 54-55: Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem. 

 

Antyfona na Komunię

Vidérunt omnes términi terræ saluáre Dei nostri. (Ps 97, 3)

Ujrzały wszystkie krańce ziemi zbawienie naszego Boga.

 

Modlitwa po Komunii

Sacraméntum unitátis quod accépimus, Pater, communiónem tecum áugeat fratribúsque ut, novos cælos et terram novam exspectántes, conveniénter una cum ómnibus creatúris vívere discámus.

Ojcze, niech Sakrament jedności, który przyjęliśmy, wzmocni wspólnotę z Tobą i braćmi, abyśmy oczekując ziemi nowej i nowego nieba, nauczyli się zgodnie żyć razem z całym stworzeniem.

 

Św. Augustyn, Homilie na Ewangelię św. Jana: O, sakramencie pobożności! O, znaku jedności! O, węźle miłości! Kto chce żyć, ma skąd czerpać życie, ma źródło życia. Niech przystąpi, niech uwierzy i włączy się w ciało, aby zostać ożywionym. Niech nie wzdraga się przed towarzystwem innych członków, niech nie będzie członkiem zgniłym, który zasługuje na odcięcie, niech nie będzie członkiem brzydkim, który jest powodem wstydu: niech będzie piękny, zdolny, zdrowy, niech włączy się w ciało, żyje dla Boga dzięki Bogu. Teraz niech trudzi się na ziemi, aby potem królował w niebie.

 

2P 3, 13: Oczekujemy jednak, według obietnicy, nowego nieba i nowej ziemi7, w których będzie mieszkała sprawiedliwość.

 

Laudato si 66: Opisy stworzenia w Księdze Rodzaju zawierają w swoim symbolicznym i narratywnym języku głęboką naukę na temat ludzkiego istnienia i jego rzeczywistości historycznej. Sugerują one, że ludzka egzystencja opiera się na trzech podstawowych relacjach ściśle ze sobą związanych: na relacji z Bogiem, z innymi ludźmi i z ziemią. Według Biblii te trzy istotne relacje uległy zerwaniu nie tylko zewnętrznie, ale również w nas samych. Tym zerwaniem jest grzech. Harmonia między Stwórcą, ludzkością a całym stworzeniem została zniszczona, ponieważ człowiek usiłował zająć miejsce Boga, odmawiając uznania siebie za ograniczone stworzenie. Fakt ten wypaczył także naturę przykazania, by „panować” nad ziemią (por. Rdz 1, 28) oraz „uprawiać ją i doglądać jej” (por. Rdz 2, 15). W rezultacie pierwotnie harmonijna relacja między człowiekiem a naturą przerodziła się w konflikt (por. Rdz 3, 17-19).

Piotr Chrzanowski

 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcia pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co więcej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.